به نقل از «فارس»

«دماوند»؛ نمادی به وسعت تاریخ

تاریخ انتشار: ۱۳ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۳۴۶۶۰

به گزارش خبرنگار محیط‌زیست فارس، ۱۳ تیر روز ملی دماوند است.کوه دماوند در بخش مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای مازندران جای دارد. از دیدگاه تقسیمات کشوری، این قله در بخش لاریجان شهرستان آمل در استان مازندران قرار گرفته است. این کوه در سیزدهم تیرماه سال ۱۳۸۷ به‌ عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملی ثبت شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

همچنین، قله دماوند از سال ۱۳۸۱ به‌عنوان اثر طبیعی ملی در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند از نظر حفاظت محیط‌زیست قرار گرفته است، اما با گذشت بیش از ۲۰ سال هنوز این روز در تقویم رسمی کشور ثبت نشده است. برای ایرانیان دماوند نماد عظمت و شکوه بوده و از دیرباز در ادبیات و تاریخ کشور نقش پررنگی داشته است و در افسانه‌های پارسی همواره از این کوه یاد شده است.

آشوریان کوه دماوند را معدن سنگ لاجورد می‌انگاشتند که تصوری اشتباه بود. در زمان تاخت و تاز آشوری‌ها به فلات ایران این کوه بخشی از حدود مادها شمرده می‌شد و در متن‌های آشوری هم بدان اشاره‌ شده‌ است. دیاکونوف، سنت گذاردن پیکر مردگان در کوه‌ها را آیین مغانی می‌انگارد که در دامنه دماوند می‌زیستند و آیین خود را به دیگر جاهای ایران پراکندند. در دامنه دماوند تعداد زیادی گور پیش از تاریخ وجود دارد. در سده هشتم میلادی در پای کوه دماوند دژی بوده است که موبدی زرتشتی به نام مس‌مغان و پیروانش در آن می‌زیستند و این دژ به فرمان المهدی خلیفه عباسی ویران‌ شده و مس‌مغان نیز کشته شد.

نقاشی قدیمی از دماوند

 

به دلیل آتشفشانی بودن این کوه دو نام دماوند و دنباوند بر روی آن گذاشته شده است؛ معانی این کلمات از ترکیب دم به معنی دمه و پسوند آوند آن به معنی دارایی است. شکل دنباوند شکلی قدیمی از نام این کوه است که در کتیبه‌های ساسانی مثل کتیبه نقش رستم و کتیبه نرسی در پایکولی ثبت شده است؛ در برخی کتب نیز از این کوه به نام دمباوند یاد شده است.

دماوند در اساطیر

در سفرنامه‌های مختلف از این کوه یاد شده است.ناصرخسرو قبادیانی در اوایل سفرنامه خود در باب کوه دماوند آورده است: میان ری و آمل کوه دماوند است، مانند گنبدی که آن را لواسان گویند. لواسان در زبان پارسی میانه (پهلوی) به‌معنای تیغه کوهی است که محل طلوع خورشید است. قصیده دماوندیه ملک‌الشعرای بهار هم شهرت دارد.

از دماوند در اساطیر ایران هم یاد شده است. در آثار ادبی فارسی نیز فراوان به این اسطوره و به‌طور کلی‌تر کوه دماوند اشاره شده‌ است.

شهرت آن بیش از هر چیز در این است که فریدون از شخصیت‌های اساطیری ایران، ضحاک را در آنجا، در غاری به بند کشیده‌ و ضحاک آنجا زندانی‌ است تا آخرالزمان که بند بگسلد و کشتن خلق آغاز کند و سرانجام به دست گرشاسپ کشته شود. هنوز هم بعضی از ساکنین نزدیک این کوه باور دارند که ضحاک در دماوند زندانی است و اعتقاد دارند که بعضی صداهایی که از کوه شنیده می‌شود، ناله‌های او است. بنا به روایتی نبرد لشکر فریدون به سپاهسالاری کاوه با ضحاک در حوالی دماوند بوده است.

طبق تاریخ بلعمی محل زیست کیومرث، کوه دماوند است و گور فرزند وی هم آنجا قرار دارد. دماوند بار دیگر در پادشاهی منوچهر مطرح می‌شود؛ آرش کمانگیر از فراز آن تیری انداخت تا مرز میان ایران و توران را تعیین کند. در اشعار کهن ایرانی معمولا نام دماوند در ارتباط با اسطوره به بند کشیده شدن ضحاک ظاهر می‌شود مثل فردوسی در شاهنامه .

در اشعار و منظومه‌های شاعران دیگر از جمله قصیده‌ای از ناصرخسرو، منظومه ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی و قصیده‌ای از خاقانی تلمیح این اسطوره دیده می‌شود. قصیده دماوندیه دوم که در سال ۱۳۰۱ توسط ملک‌الشعرای بهار سروده شد، از شعرهای معروفی است که درباره دماوند سروده شده، چنین است:

ای دیو سپید پای در بند!    ای گنبد گیتی! ای دماوند!

حیات وحش دماوند

این منطقه به علت موقعیت ویژه آن که از شمال به جنگل و از جنوب به کوه های هم مرز کویر مشرف شده است و انواع مختلف جانوران را داراست مانند: روباه، شغال، گرگ، سگ. گاهی این جانوران تا ارتفاع ۴۰۰۰ متری کوه دماوند دیده می‌شوند، خرس‌های زیادی در این منطقه وجود دارند اما بیشتر در غرب و شمال دیده می‌شوند، این خرس‌ها معمولا از ارتفاعات دوری می‌کنند.

دماوند در گذشته

 

یخچال‌های معروف کوه دماوند

یخچال دوب‌‌سل، یخچال سیوله، یخچال دره یخی، یخچال عروسک‌ها، یخچال شمال غربی، یخچال خورتاب سر، یخچال غربی مهم‌ترین یخچال‌های کوه دماوند هستند.

کوهنوردی در دماوند

کوهنوردی در دماوند قدمتی دیرینه دارد که با بررسی‌های مربوطه متوجه این موضوع می‌شویم که در زمان‌های قدیم عده‌ای به روش‌های مختلف خود را به قله دماوند می‌رساندند. در سفر ناصرخسرو آمده است که بر سر دماوند چاهی است که نوشادر و کبریت یعنی گوگرد از آن گیرند و در کتاب آثارالبلاد و اخبار العباد آمده است که اهالی منطقه گفته‌اند در طی ۵ روز و ۵ شب به قله دماوند رسیده‌اند و قله آن را مسطح با مساحت صد جریب یافته‌اند گرچه از دور به مخروط می‌ماند. اروپاییان در سال ۱۸۳۷ موفق به صعود قله دماوند شدند که توسط تیلر تامسن صورت پذیرفته است. همچنین اولین صعود مستند ایرانیان به این قله به سال ۱۸۵۷ باز می گردد که ارتفاع آن را در این صعود ۶۶۱۳ ذرع تعیین کرده اند.

فشار هوا در قله دماوند نصف فشار هوا در سطح دریا است. کمینه دمای هوا در ارتفاعات دماوند تا ۶۰ درجه زیرصفر (در زمستان) و تا دو درجه زیر صفر (در تابستان) پایین می‌آید. میانگین بارندگی در ارتفاعات دماوند ۱۴۰۰ میلی‌متر در سال بوده و بارش در ارتفاعات معمولا به‌صورت برف است.

کمترین دما در قله دماوند در فصول سرد ۶۰ درجه سانتی‌گراد و در سایر فصول ۱ یا ۲ درجه زیر صفر است. از ابتدای فروردین تا انتهای اردیبهشت این قله بسیار طوفانی بوده و به علت بارش مستمر و مداوم برای صعود بسیار خطرناک است. باد و طوفان‌ها در این قله معمولا با سرعت ۷۰ کیلومتر در ساعت و در نقاط بالایی با سرعت ۱۵۰ کیلومتر در ساعت می‌وزند.

مشکلات قله دماوند

جاده‌کشی، تردد زیاد گردشگران، برداشت بی‌رویه از معادن، چرای بی‌رویه دام در مراتع اطراف دامنه‌های قله و دشت لار، تخریب دشت‌های شقایق توسط گردشگران، صدمه‌زدن به دامنه‌های کوه و دشت‌ها و مراتع اطراف به بهانه ساخت‌ و ‌ساز خانه، ویلا و هتل، صعودهای کوهنوردی بیش از حد ظرفیت، عدم‌ رعایت نکات زیست‌محیطی از قبیل ریختن زباله‌های غیرقابل تجزیه در ارتفاعاتی که امکان جمع‌آوری و پاک‌سازی آن توسط افراد غیرحرفه‌ای تقریباً غیرممکن است، نبود سرویس‌های بهداشتی در طول مسیر، شکار مجاز و غیرمجاز، وجود تعداد زیادی سگ‌های گله که باعث شده‌اند حیات‌وحش به مناطق بالای کوه پناه ببرند و به‌علت بی‌غذایی و نبود آب تلف شوند و نیز تخریب آثار باستانی در این منطقه از جمله عوامل تهدید دماوند به شمار می‌آیند که نفس این کوه باعظمت را به شماره درآورده‌اند؛ تهدیداتی که اگر چاره‌ای برای رفع آن‌ها اندیشیده نشود، می‌توانند این میراث طبیعی را با خطر جدی مواجه کنند.مشکل دیگر ساخت وساز در پایین کوه دماوند است که حریم این کوه را مورد تجاوز قرار داده است و با سرعت به سمت بالا و قله پیش می‌روند.

کوه‌ها جزو مظلوم‌ترین اکوسیستم‌های طبیعی محسوب می‌شوند، مجموعه‌ای از زیباترین جلوه‌های طبیعی را در خود جای داده‌اند. پستی و بلندی، ارتفاع، دره، آبشار، گل و گیاه از مناظری است که در مجموع، کوه‌ها را به موزه‌های منحصربه ‌فرد طبیعی تبدیل کرده‌اند؛ آرامش محیط و دوری از جنجال و شلوغی شهرها از دلایلی هستند که هر ساله میلیون‌ها انسان را به کوه‌ها می‌کشاند؛ بوته‌ها، گل‌ها، گیاهان، درختان و درختچه‌ها فرش سبز کوهستان را تشکیل می‌دهند که لایه محافظ خاک در مناطق کوهستانی هستند و در صورت تخریب این لایه محافظ، خاک در شیب‌های کوهستانی در معرض فرسایش شدید آبی و خاکی قرار می‌گیرد که دماوند نیز از این قاعده مستثنی نیست.

پایان پیام/

 

منبع: فارس

کلیدواژه: قله دماوند ضحاک البرز فردوسی کوه نوردی یاد شده قله دماوند کوه دماوند کوه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۳۴۶۶۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

(ویدئو) از دست دادن «مهاجرانی» یک اشتباه بزرگ در تاریخ تلویزیون بود

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی